Pandemiya dövründə məktəb kitabxanaları - Amerika təcrübəsi.

Bu gün dünyanın 100-dən çox ölkəsində məktəblər, təxminən 1 milyard uşağın təhsilinə təsir edən koronavirusun yayılmasından qorunmaq üçün bağlanıb, evdə təhsil sinifdə tədrisin yerini tutub.

Dünyanın müxtəlif ölkələrində evdə uşaqlar üçün dərslərin keçirilməsi məqsədilə rəqəmsal texnologiyalardan getdikcə daha çox istifadə olunur. Bütün dünyada məktəblər Microsoft və Google-un mövcud platformalarından, eləcə də şagirdlərə dərslər vermək üçün Zoom kimi konfrans tətbiqlərindən istifadə edir.

Distant təhsil, məktəb sahəsində və hətta məktəb icmasında texnologiyaya / internetə giriş və şagirdlərə, xüsusi təhsilə möhtac olanlara kömək etmək ehtiyaclarının fərqliliyini vurğuladı.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında pandemiyanın başlanmasına qədər evdə təhsil alanlar azlıq təşkil edirdi. Hal-hazırda isə təhsil alan 56,6 milyon şagird arasında 1,7 milyon uşağın evdə təhsilə cəlb olunduğu təxmin edilir.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında həmişə olduğu kimi, bu gün də məktəb kitabxanaçıları boşluqları azaltmağa və ehtiyac duyduqları yerdə müəllim və şagirdlərə, texniki dəstək və uzaq məsafədən video zəng vasitəsilə oxunan mətnləri səsləndirməyə qədər müxtəlif istiqamətlərdə kömək etməyə çalışırlar.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında pandemiya dövründə distant təhsil zamanı gördükləri işlərlə bağlı məktəb kitabxanaçıları arasında "Məktəb Kitabxanası Jurnalı” (School Library Journal) sorğu keçirmişdir. Sorğuda 1035 respondent iştirak etmişdir. Respondentlərin dörddə üçdən çoxu onlayn öyrənməni təmin etmək üçün təlim almış və kitabxana şəbəkələri və digər müəllimlər tərəfindən göstərilmiş qeyri-rəsmi yardımlara baxmayaraq, distant təhsilin ilk mərhələsində təcrübələri olmadığından ilk vaxtlar fəaliyyətlərinin özünü doğrultmadığını açıqlamışlar. Bir orta məktəb kitabxanaçısı üçün təbii ki, bu, mərhələli inkişaf edən bir proses idi.

Sorğuda kitabxanaçılar tələbələrin və ailələrin üzləşdikləri problemlərdən bəhs edərək, bu ölkədə mövcud olanlar və olmayanlar arasındakı fərqi COVID-19 böhranı ilə yüksək relyefə qoymuşlar. Kitabxanalçıların yalnız 40 faizi tələbələrlə ünsiyyət qurmaq üçün video konfrans proqramlarından istifadə etdiyini bildirmişdir. Kitabxana işçilərinin altmış üç faizi bağlantı zamanı tələbələrə və ailələrə texniki yardım göstərmiş, 57 faizi onlayn təlim proqramlarına çıxış təmin etmişdir. 42 faiz əlavə elektron kitablar və digər rəqəmsal vasitələrə lisenziya vermişdir. Məktəblərində müəllimlərin onlayn öyrənməyə hazırlaşmasına 57 faiz kitabxanaçı kömək etmişdir. Rəyi soruşulanların dörddə üçdən çoxu onlayn təhsili təmin etmək üçün təlim almışlar - rəsmi proqram təminatı ilə təmin olunan məktəblərin 40 faizi digər müəllimlər/kitabxanaçılar tərəfindən tədris keçmişdir.

Böhranın prioritetlərini necə dəyişdiyini soruşduqda, bir çox kitabxanaçı təlimdən tutmuş bağlantıya, fiziki rəqəmsaldan qiymətləndirməyə və məzmuna qədər bir çox məsələni diqqət dəyişikliyi ilə əlaqələndirmişdir. Onlar indiki kollektiv vəziyyətimizin bir mənfi tərəfi varsa, bu bir-birimizə güvənməyimizdir, deyə vurğulamışlar.

Kitabxana işçilərinin bir çoxu məktəblərinin bağlandığı barədə heç bir xəbərdarlıq almamışlar. Bildiriş alanlar həmin vaxtı rəqəmsal kolleksiyalarını müəllimlər arasında təbliğ etmək və yoxlamalarda məhdudiyyətlərin qaldırılması ilə keçirmişlər. Orta məktəb və lisey kitabxanaçıları ibtidai məktəblərə nisbətən bu dövrə daha hazırlıqlı idilər. Amerikada onlayn təlimə keçmək üçün kitabxanaçıların 30, müəllimlərin isə 36 faizinin "heç hazırlaşmadığı” müəyyən edilmişdir. Bu dövrdə elektron-poçt tələbələr, ailələr və digər müəllimlərlə ünsiyyət üçün ən populyar metoddur.

Evdə tələbələrə təqdim olunan xidmətlər siyahında ən çox yayılmış kitabxana xidmətini oxuculara məsləhət təşkil edir (55 faiz). Şagirdlərə tədqiqat və layihələrin hazırlanmasında yardım isə 46 faiz olmuşdur. Bir çox kitabxanaçılar isə hekayə/qiraət oxumaqla (42 faiz) xidmət göstərirlər. Kitabxanaların yalnız 14 faizi canlı virtual siniflər təklif etmişdir. Əksər məktəblər (təqribən 75 faiz) məktəb gününə müntəzəm planlaşdırılan dərslər və müstəqil tələbə iş vaxtı kimi yanaşır. Rəyi soruşulanların 55% -i bəzi təlim xidmətlərinin məktəb tərəfindən məcbur edildiyini göstərir. Açıq izahlarda, əksər kitabxanaçılar şagirdlərlə əlaqə qurmaq üçün müəyyən bir xidmətdən istifadə etmələri tələb olunduğunu ifadə etdi (Google Sinif, Zoom, Kətan və s.). Bəzilərinin də təmin etməli olduqları minimum tədris vaxtı var. Respondentlərin hazırda əsac ehtiyac duyduqları şey geniş yayılmış mənbələr və metodlar haqqında məlumatdır.

Amerikada ölkə daxilində məktəblərin 32 faizi dərs ilinin qalan hissəsi üçün bağlanmışdır. Şimal-şərqdəki məktəblərin yalnız doqquz faizi il boyu bağlanmağı planlaşdırır, ən çox məktəb isə Midwest-də bağlanacaqdır.

Çap kitabı yoxsa rəqəmsal. Məktəb kitabxanaçılarının gözlədiyi dəyişiklik.

İbtidai məktəb kitabxanaçılarının əksəriyyəti daha çox rəqəmsala keçməməyinin yeganə səbəbini gələn il büdcələrin daha da pis olacağı ilə izah edir. Buna görə də ailələrin ömrü boyu təhsildə kömək edəcək ictimai kitabxanalara ilə əlaqəli olmasına diqqət etdiklərini söyləyirlər.

Missouri məktəbinin kitabxanaçısı "Mənim toz toplayan sevimli bir fiziki kitab kolleksiyam var. Çox istərdim ki, elektron kitab kolleksiyamı yaradım Ancaq böhrandan yaranan dövlət büdcəsi məhdudiyyətləri satın almalara son qoydu. Şagirlərə tədqiqat aparmaqda dəstək verməkdən məmnunam lakin bunun üçün hazırlanmış, ən böyük tədqiqat layihələri hazırda göz altındadır.

Oklahoma məktəbinin kitabxanaçısı: "Kaş ki, çoxlu elektron kitab almaq üçün pulum olsaydı. Ancaq əlimizdə olan və pulsuz istifadəyə imkan verən mənbələrlə əlimizdən gələni edirik, amma daha çox orta yaş qrupuna aid siniflər üçün bədii ədəbiyyatımızın olmasını istərdim”.

Denver Dövlət Məktəbləri dil sənətləri müəllimi və kitabxanaçı Julia Torresin işlədiyi orta məktəb və liseydə əksər tələbələrin özlərinin Chromebook kitabçaları var. Bununla belə, Torres diqqəti ümumiyyətlə internet bağlantısı tələb etməyən bir şeyə yönəltmək niyyətindədir. Tələbələrə onlayn toplaşmaq üçün nəyi öyrədə biləcəyini, genişmiqyaslı bağlantı və ya canlı dərs tələb etməyən sadə layihələri necə idarə edə biləcəyini düşünür. Buraya tələbələrin kitabı ilə şəkil çəkdirmələri və ya GoodReads-da bir kitab şərh edib müzakirə etmələri də daxil

ola bilər. Əsasən, Torres ümid edir ki, müəllimlərdən tutmuş tələbələrə qədər hamı üçün fasilə vermək vaxtıdır. Vəziyyəti bəziləri evdə vaxt keçirməyi daha çox iş görmək üçün fürsət kimi görsə də, o, bunun bir-birinə diqqət yetirmək üçün bir fürsət olduğuna inanır. "Şagirdlərim hələ də fiziki kitablara üstünlük verirlər” deyən Torres üçün bir nömrəli prioritet şagirlərin internetdə tapdıqları kitabları araşdırıb evlərinə aparmalarıdır.”

Səyyarə Məmmədova

Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutu, Baş mütəxəssis