Təyinatların keyfiyyətsizliyini kim ölçüb, kim bu qərarı verib?

Şair-publisist, AYB-nin üzvü Şəmsi Qoca jurnalistlərə müraciət edib.

AzTehsil.com Moderator.az-a istinadən müraciəti olduğu kimi təqdim edir:

"Ölkə Pezidentinin "Bütün işlər məhz məktəbdən başlayır, təhsilə diqqət, müəllimə qayğı həmişə olmalıdır. Bütün dövlət orqanları bu tövsiyələri eşitməli və praktik həyatda bunu təmin etməlidir” fikri təhsilin dövlətin başlıca strateji hədəfi olduğu qənaətini qətiləşdirən əsas siyasi xətdir. Dövlət təhsilə qayğı göstərir, önəm verir, onun başlıca icraçısı olan müəllim əməyini dəyərləndirir, bütün dövlət orqanlarına da müəllimə qayğı göstərməyin vacibliyini tövsiyə edir.

Lakin bəzi adamların təhsilə də şou-biznes kimi yanaşması, gündəmdə qalmaq üçün ağlabatan və batmayan fikirləri cəmiyyətə həqiqət kimi ötürməsi və ya buna cəhd etməsi indiki strategiya ilə çox ciddi bir ziddiyyət təşkil edir.Son zamanlar artan bu tendensiya təhsil sahəsində çalışanları narahat etməyə bilməz. Belə ki, yeri gəldi-gəlmədi məktəbi, təhsil işçilərini, təhsili idarə edən insanları aşağılamaq, qarışqadan fil düzəltmək şakərinə yoluxan adamlara cavab verməyin vaxtı çatıb.

Bu günlərdə KİV-də təhsillə bağlı yazıları oxuduqca düşünürəm ki, deyəsən bəzi adamlar təhsil sahəsi ilə şou-biznesi qarışıq salıb. Gündəmə gəlmək, gündəmdə qalmaq xəstəliyinə yoluxmuş bu adamlar göydəndüşmə rəqəmlər, fikirlər səsləndirməklə yeni Amerika kəşf edirmiş kimi qürrələnir, özünü bu sahənin bilicisi hesab edirlər. Təəssüf ki, qələm dostlarımız da bu fikirləri tirajlamaqdan çəkinmirlər.Ona görə də ilk sözüm dəyərli jurnalist həmkarlarımadır:

Əziz qələm dostlarım!

36 il pedaqoji, ondan da çox jurnalistlik təcrübəsi olan bir şəxs kimi deyirəm ki, məktəb və təhsil işi özünəməxsus xüsusiyyətlərə malik sahədir. Bu prosesin içində olmayan adam nə təhsilin, nə də məktəbin problemlərini bilə bilməz. Hər özünü ekspert adlandıran adamın fikirləri məktəb və təhsil üçün keçərli ola bilməz. Yaxud təhsilin bir sahəsini yaxşı bilən bir adam digər sahədən anlayışsız ola bilər. Uzağa getmirəm. Özümdən misal gətirə bilərəm. Mən məktəbəqədər təhsil sahəsini orta, ümumi təhsil sahəsini yaxşı bilirəm. Amma ali, orta ixtisas və peşə təhsili sahələrindən cüzi anlayışa malikəm. Bu sahələrin spesifikasını bilmirəm.Amma durub universitetlərin, yaxud kolleclərin idarə edilməsi haqqında mülahizələr söyləməyim, tənqid xatirinə tənqid eləməyim nə qədər doğru olar? Yaxud hardansa bir statistik rəqəm götürüb universitetlərin fəaliyyətini qiymətləndirməyim caizdirmi?

Təəssüf ki, sizlərin də ekspert deyib fikirlərini tirajladığınız çoxları təhsilin bütün sahələri haqqında rəy verməkdən, fikir bildirməkdən çəkinmirlər. Bu adamlar eyni vaxtda həm məktəbəqədər, həm ümumi təhsil, həm ali təhsil sahələri haqqında fikir və mülahizə yürüdürlər. Təəssüf ki, həmin fikirlərin nə mənbəyi, nə də tənqidə davamlılığı yoxdur. Çünki gündəmdə qalmaq xatirinə deyilib.

Bu yaxınlarda həmin ekspertlərdən biri- hörmətli Kamran Əsədov deyir ki, "Təsəvvür edin ki, bu il ərzində Bakı şəhərində yerləşən 317 orta ümumtəhsil məktəbdən 300-nün direktoruna töhmət verilib. Sənədləşdirmə işlərini düzgün aparmayıblar”.

Bu rəqəmi həmin şəxs haradan alıb? Bəs bu məslədən bizim niyə xəbərimiz olmayıb?

Kamran Əsədov bilmirmi ki, Bakı şəhərində 317 məktəb yox, daha çox məktəb var. 317 məktəb yalnız BŞTİ-nin tabeliyində fəaliyyət göstərir. Mən biləni isə BŞTİ-nin tabeliyində olan məktəblərin direktorlarından 300 nəfərə töhmət verilməyib. Bu rəqəm il ərzində olsa-olsa 30-40 ola, olmaya. Həmin nöqsanlar da sənədləşmə ilə yox, bir sıra sahələr üzrə qruplaşdırıla bilər. Axı əgər bir nəfər təcrübəsizdirsə və sənədləşmədə nöqsana yol verilibsə dərhal belə bir sərt tədbirə əl atmaq lazımdırmı? Məncə yox. Və BŞTİ-nin rəhbərliyi də gənclərlə, yeni təyin edilmiş direktorlarla cənab Kamran Əsədovun dediyi kimi rəftar etmir. 317 məktəb direktorunun 90%-ni şəxsən tanıyan təhsil işçisi kimi deyirəm ki, bu rəqəm və fakt doğru deyildir!

Yaxud, "Onlar sənədləşdirmə işlərini bacarmırlar. Onlar şəffaf yolla direktor təyin olunublar, amma bu təyinat keyfiyyətli deyil. Ona görə də, direktorların təyinatı zamanı əsas keyfiyyət önə çıxarılmalıdır. Şəffaflığı o qədər də önəmli deyil. Hesab edirəm ki, bu şəffaflıq daha böyük təhlükələrə gətirib çıxara bilər” fikrindən kim nə başa düşür? Şəffaflıq olmasın? Şəffaflıq olmayan yerdə keyfiyyət necə olsun? Təyinatların keyfiyyətsizliyini kim ölçüb, kim bu qərarı verib? İndiyə qədər şəffaflığın hansı fəlakətlər törtədiyini bilən varsa, desin biz də bilək.

Təbiidir ki, özünü doğrultmayan, iddiası ilə imkanları üst-üstə düşməyən şəxslər olub və olacaqdır. Onlar da işin mahiyyətini, çətinliyini dərk edərək tutduqları vəzifədən ya gedibər, ya da göndəriliblər. Burada qəbahət nə var?

"Təkcə 2017-ci ildə 236 direktor təyinatı olub. Onlar arasında 30-a yaxın direktor iki aydan sonra öz ərizələri ilə işdən çıxıb və yaxud da çıxarılıb”. Bu rəqəmlər də doğru deyil! Əgər təkcə keçən il 236 direktor təyinatı olubsa belə çıxır ki, əvvəlki illəri də nəzərə alsaq tərkib tam yeniləşib. Yaxud 2 ay ərzində yeni təyin olunmuş 30 nəfər direktorun işdən çıxması və çıxarılmasını başqa bilən varmı? Və o direktorlar kimlərdir?

Ekspert daha irəli gedərək məktəbi baytarın da idarə edə biləcəyini vurğulayır və biliyin yox, bacarığın üstün olduğunu iddia edir. Məktəb işini bilməyən, pedaqoji yanaşmalardan anlayışı olmayan baytar-direktor müəllimə hansı istiqaməti verəcək, şagird-müəllim-valideyn münasibətlərini necə tənzimləyəcək.

Məni bağışlayın, burada Dədə Ələsgərin bir şeirindən misal gətirməli olacağam:

Görməmişəm öküz yeriyə yorğa,

Gədədən bəy olmaz, dəlidən darğa.

Sularda çimməklə sağsağan, qarğa,

Silkinib göllərdə qaz olmaz-olmaz.

Olmaz, qardaşım, olmaz! Baytardan, mühəndisdən kollec direktoru, universitet rektoru olar. Ümumtəhsil məktəbinə direktor olmaz! Çünki bu sahə çox həssas və özünəməxsus sahədir. Qıraqdan baxana döyüş asan gəlir. Məktəbə tədbirdən-tədbirə getməklə məktəbin problemlərini, qayğılarını bilmək mümkün deyildir. Məktəb direktoru səndləşmə işlərini, müxtəlif təlimatları, qaydaları, pedaqoji yanaşmaları, psixoloji vəziyyətləri bilməli, məktəbi idarə edərkən bu biliklərindən yararlanmalıdır.

Gələk "...Hesab edirəm ki, dövlət məktəblərə ayırdığı maliyyəni dayandırmalıdır. Direktorlar da yaxşı idarəçidirlərsə, məktəbə pul qazandırmalıdır. Necə olur ki, özəl təhsil müəssisələri qazanc əldə edə bilir, amma bizim bu direktorlar kreslolarında oturub rahat şəkildə aylıq qazanclarını alırlar. Nə keyfiyyət var, nə də kəmiyyət”fikrinə. Dünyanın elə bir ölkəsi yoxdur ki, dövlət təhsilə maliyyə ayırmasın. Təhsilə maliyyə ayırmayan dövlət də, millət də zəlil olar. Ona görə də danışanda fikirləşib danışmaq daha yaxşıdır. Məktəb direktoru dövlətin ona verdiyi yetki çərçivəsində yeri gələndə pul da qazandıra bilir. Bir anlığa təsəvvür edək ki, dövlət təhsilə maliyyə ayırmasın. Məktəblər boş qalmazmı? Birbaşa ödənişli təhsilə keçmək imkanlarımız nə qədərdir? Bu gün cəmiyyət buna hazırdırmı? Bax bu suallara cavab vermək lazımdır, keyfiyyət tərəzisi düzəltmək yox.

Direktorlar kreslolarında oturub aylıq qazanc almırlar. İşinin müqabilində dövlətdən əmək haqqı alırlar. İndi neyləyək ki, kimsə direktor ola bilməyib? Onda bütün direktorlar müftəxor və bivecmi olur? Nə üçün bir fikir ucdantutma bütün direktorlara şamil edilir?

Mən bilən Kamran Əsədov alimdir. Durub desəm ki, bütün alimlər müftəxordur, dövlətin cibinə girirlər, onda xoşu gələrmi? Əlbəttə yox. Ona görə də adam özünə rəva bilmədiyini başqasına da rəva bilməməlidir. Elə bir direktor tanıyırsa konkret desin, əsaslandırsın camaat da ona afərin desin.

"Nə keyfiyyət var, nə də kəmiyyət” ifadəsinə də sual verək. Onda bəs nə var? Görmüşük ki, keyfiyyət olmayanda kəmiyyət olar. Belə çıxır ki heç nə yoxdur. Bu heç nə olmayan yerdə, bu qədər fikir səsləndirib bütöv bir müəllim ordusunun qanını heç nədən qaraltmağa ehtiyac haradan doğub?

Dəyərli qələm dostlarım!

Mübahisəli məsələlərin həlli üçün dəvət edilən mütəxəssis ekspert adlanır. Biz də bu fikirləri mübahisəli hesab edirik. Ona görə də dəyərli təhsil ekspertləri kimi tanıdığımız Şahlar Əsgərov, Nadir İsrafilov və Etibar Əliyevi də dəvət edin, soruşun, görək bu məsələlərə münasibətləri necədir? Onlar da Kamran Əsədovun dediklərini təsdiq eləsə day mən də, həmkarlarım da susaq.

Və sonda bildirmək istəyirəm ki, gündəmdə qalmaq üçün təhsil sahəsinə girişməyə ehtiyac yoxdur. Bunun üçün şou-biznes var. Saçyoldu, dava-şava, küsmək, ağzına gələni danışmaq kimi məsələlər orada həll olunur. Təhsil və məktəb isə dövlətin strateji məsələ elan etdiyi sahədir.Ona görə də təhsilə və məktəbə qiymət verəndə düşünüb danışmaq daha məsləhətlidir.

Şəmsi Qoca"