Niyə universitetlərimiz rəqabətə davamlı deyil-İlham Əhmədov

 Təhsil naziri bu vəzifəyə  yeni təyin ediləndə tez-tez deyirdi ki, mənə problemlərdən danışın, məişət səviyyəsində olan məsələlərdən yox.

Həqiqətən də təhsildə problemllər çoxdur və aybaay da artır.  Amma nazirliyin özünün təhsildə olan sistem xarakterli problemlərdən danışdığını, onları necə həll etdiyini  eşitmədik,   verilən təkliflərin nəzərə alındığını da  görmədik.   Təhsildə olan sistem xarakterli problemlər  onların gündəliyində yoxdur, çünki, bu problemlər  aysberqin  görünməyən tərəfidir, bunu görmək isə asan deyil. 

Təhsildəki  ciddi problemlərdən biri də bu sahədə qəbul edilmiş dövlət proqramlarının hazırlanması, icrası və monitorinqi ilə əlaqədardır. Təcrübə göstərir ki, təhsilə dair strategiyalar və  dövlət proqramlarının  əksəriyyəti keyfiyyətsiz və yarımçıq hazırlanır, maliyyələşməsi  qeyri şəffaf olur və natamam olur, icrası səriştəsiz adamlara həvalə olunur. Heç  bu proqramların icra  nəticələrinin monitorinqi də aparılmır. 

Təbii ki, belə dövlət proqramları təhsilə fayda verə bilməz. Bu natamam dövlət proqramlarından biri də “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycan Respublikasında ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı”dır  (https://e-qanun.az/framework/40711).  

Proqrama  nəzər yetirməzdən əvvəl gəlin görək, universitetlərin rəqabətədavamlığı  nədir?  Beynəlxalq təcrübədə  universitetlərin rəqabətədavamlığı meyarları  təxminən belə təyin edilib: 

1. Universitetdə  təhsilin keyfiyyət səviyyəsi (yəni, universitet ENQA - Ali Təhsildə Keyfiyyət Təminatı üzrə Avropa Assosiasiyasının akkreditasiyasından keçibmi?)  

2. Universitetdə aparılan  elmi- tədqiqatlar  və onların  nəticələrinin kommersialaşdırılması səviyyəsi necədir?

3. İşəgötürənlərin ATM məzunlarına  olan tələbatı.  

4. Universitetin qlobal reytinqlərdə yeri

5. Universitetin  əsas  ixtisaslar  üzrə reputasiyası

6. Büdcə hesabına təhsil alan tələbələrin sayı

7. Tələbələrin xaricdə təhsil imkanları (tələbə mobilliyi)

8. Universitet yataqxanalarında yerlərin sayı

9. Universitetin rəqəmsal transformasiya  vəziyyəti

10. Universitetin  distant təhsil imkanı 

Bu meyarlarla dövlət proqramına nəzər salsaq görərik ki, proqramda universitetlərin  rəqabətədavamlılığı ideyası çox zəif  əks edilmişdi. Bu səbəbdən proqram universitetlərimizin  rəqabətədavamlığını  təmin edə bilməzdi. Belə təsəvvür yaranır ki, bu proqramı hazırlayanlar  universitetlərin  rəqabətədavamlığı  anlayışı  barədə zəif təsəvvürə malik olublar.  Ona görə də proqramı universitetlərimizin  rəqabətədavamlığını  yüksəldə bilmədi. Şübhəsi olan yuxarıdakı 10 meyara bir daha baxsın.