Universitetlərimizin reytinq böhranı-Dosent İlham Əhmədov
Hər il dünya universitetlərinin müxtəlif parametrlər üzrə reytinq cədvəlləri tərtib edilir. Bu siyahıda bizim univerditetlərin adına rast gəlmək mümkün deyil.
Bizim universitetlər niyə qlobal inkişafdan 25 il geri qalıb? Niyə heç vaxt TOP 1000 -də biz olmuruq? Suala cavab məqsədi ilə gərək əvvəl universitetlərin büdcələrinə görə reytinqinə baxaq, sonra da inkişaf səviyyəsinə görə reytinqinə baxaq. Onda görəcəyik ki, büdcəsi çox olan universitetlər çox inkişaf edirlər, büdcəsi az olan universitetlər isə zəif inkişaf edirlər. Bağa baxmasan, vaxtında sulamasan ağaclar yaşaya bilmədiyi kimi, universitetlərə də lazımi diqqət yetirilməsə, inkişaf yönlü layihələrinə investisiya qoyulmasa inkişaf mümkün deyil.
Bu 30 ildə TN hansı universitetin inkişaf yönlü layihələrinə investisiya qoyub? Son 10 ildə təhsil büdcəsi 3 dəfə artmasına rəğmən belə hal olmayıb. Bizim universitetlərin büdcəsi reytinq cədvəllərində olan universitetlərdən 10, bəzən 100 dəfə azdır. Bu 30 ildir ki, belədir. Deməli, nə əkmişiksə, onu da biçirik.
Bu məsələ ilə əlaqədar kiçik tarixi ekskurs edək.
Reytinq cədvəlləri 2004-cü ildən tərtib edilir. Reytinq cədvəlləri müxtəlif parametrlər üzrə olur: Universitetlərin Saytlarına görə, elmi tədqiqat nəticələrinə görə, çap aktivliyinə görə, məzunların işlə təminatına görə, təhsil istiqamətləri üzrə, regionlar üzrə v.s. Ən sanballı və ilk reytinq cədvəli 2004-də yaranan, Tayms qəzetinin Ali təhsil jurnalının reytinq cədvəlidir. QS reytinq cədvəli sonralar yarandı, amma nə səbəbdənsə ciddi əsas olmadan MDB ölkələrindən olan universitetləri daha yüksək pillələrdə yerləşdirməyə çox meyllidir.
Bizim bəzi rektorlar bu cədvəllərlə reklam məqsədi ilə manipulyasiya edirlər.
2008-ci ildə biz fərdi qaydada araşdırma apardıq. Məlum oldu ki, dünyada olan 20000 universitetin ilk 10000-nin sırasında bizim 1 universitetimiz belə yoxdur. Bunu 2008-ci ildə Bakıda keçirilən Beynəlxalq konfransda məruzəmizdə bildirdik. TN-nin Konfransda iştirak edən məsul əməkdaşları bundan çox narazı qaldılar. Onlara bildirdim ki, bu cədvəllər güzgüdür, siz güzgüyə əsıbləşməyin, öz yarıtmaz işinizə əsəbləşin,, cavab verin görək təhsili niyə bu günə salmısınız? Daha sonra bu məruzəni məqalə kimi bir neçə qəzetdə və jurnalda nəşr etdirdik. O vaxtdan çox nazirlər dəyişdi, amma təkliflərə, təşəbbüslərə, doğru sözə münasibət dəyişmədi. Çünki, onlar fikirləşir ki, inkişaf yönlü heç bir iş görməyək, heç kim də bizim işə qarışmasın, təhsil haqqında tənqidi söz deməsin, hamı bizim zəif işimizi tərifləsin.
2010-da aparıcı universitetlərdən birinin rektoru müsahibə vermişdi ki, biz 2-3 ilə o reytinqlərdə yüksək yer tutacağıq. Artıq ingilis dilinin tədrisinə diqqəti artırmışıq. 2 gün sonra sonra EXO qəzetinin müxbiri bu bəyanatla əlaqəli məndən geniş müsahibə aldı. (bəlkə də İnternetdə qalıb hələ). Reytinq cədvəllərinin mahiyyətinin, bizim bu inkişafdan nə qədər və niyə geri qaldığımızı ətraflı izah etdim. Yəni, oxucular başa düşdü ki, ingilis dili tədrisinin reytinq cədvəlinə heç bir aidiyyatı yoxdur. Təəssüf ki, bizim bəzi aparıcı universitetlərin rektorları çox vaxt dünya təhsilində nə baş verdiyindən də xəbərsizdirlər.
