“Nəyisə ləğv edib, nəyisə bərpa etmək çıxış yolu deyil” - EKSPERT

Nə az, nə çox tam 4/1 əsr ərzində ölkəmizin təhsil sistemində vahid və əvəzsiz qiymətləndirmə meyarı kimi tətbiq olunan və böyük əksəriyyət tərəfindən hədsiz sevinc və rəğbətlə qarşılanan test üsulu son illərdə heç də birmənalı qəbul edilməyərək geniş polemika və mübahisə obyektinə çevrilib. Bu da təbiidir.

Zamanın dəyişməsi, tələblərin yeniləşməsi ictimai rəyin formalaşmasına da təsirsiz ötüşmür. Bu mənada məsələyə istənilən subyektiv və ya obyektiv münasibəti nəticə olaraq cəmiyyət üzvlərinin təhsilimizin mövcud problemlərinə həssaslığının və bu sahədə fəallığının göstəricisi kimi qəbul etmək və dəyərləndirmək lazımdır. Ümumiyyətlə götürdükdə testlə bağlı mülahizələri qruplaşdırmalı olsaq tərəfdarlarla əleyhdarlar arasında əsasən iki fərqli münasibətin mövcudluğunun şahidi olururuq:

"Test əzbərçiliyə və şablonçulğa şərait yaradır” və "test şəffaflığı təmin edir, insan faktorundan asılılığı minimuma endirir, təhsildə rüşvət və korrupsiyanın qarşısını alır.”

Mən dəfələrlə demişəm ki, biz test üsulunun tətbiqində həddən artıq ifratçılığa yol vermişik. Bu qədərinə ehtiyac yoxdur. İndi bəyan edirik ki, "Dövlət orqanlarında katibə, kargüzar, sürücü və liftçi vəzifələrinə qəbul test imtahanı ilə aparılmayacaq və "Dövlət qulluğuna qəbul, dövlət qulluğunda fəaliyyətin davam etdirilməsi və dövlət qulluğu vəzifələrinin tutulması məqsədi ilə keçirilən test imtahanları üçün test nümunələrinin hazırlanması, ekspertizası, təsdiqi, test imtahanının təşkili, keçirilməsi, qiymətləndirmənin aparılması Qaydası”nda dəyişikliklər edirik.

Ifrat radikallığı da qəbul etmirəm və çıxış yolunu nəyisə ləğv edib, nəyisə bərpa etməkdə görmürəm. Bəli, təhsil təkcə hansısa konkret faktiki bilik məcmusundan ibarət olmadığından test üsulu obyektiv qiymətləndirmədə yetərli vasitə hesab edilə bilməz. Lakin bu heç də o anlama gəlmir ki, testdən tamamilə və birdəfəlik imtina edilməlidir.

Əlbəttə imtahan forma və məzmunca yeniləşməli, test isə təkmilləşdirilməli və daha da mükəməlləşdirilməlidir. Məntiqlə yanaşı yazı vərdişləri və nitq qabiliyyəti də inkişaf etdirilməlidir. Elə fənnlər var ki, spesifikliyi ilə əlaqədar imtahanlar şifahi, elə fənlər var ki, yazılı, eləsi də var ki,

testlə keçirilməlidir. Məsələn postsovet məkanının inkişaf etmiş ölkələrindən olan Estoniyada imtahan üç mərhələdə - yazılı, şifahi və testlə həyata keçirilir. Dünyada qəbul edilmiş SAT, İELTS imtahanları var və s.

Yox, əgər ali təhsili hamı üçün əlçatan etmək istəyiriksə, adambaşına düşən ali təhsillilərin sayınına görə dünyanın aparıcı dövlətləri ilə rəqabət aparmaq məqsədini hədəfləmişiksə onda dünyanın bir sıra ölkələrində olduğu kimi imtahansız qəbul və ya attestat qiymətləri əsasında qəbul variantını da nəzərdən keçirmək olar, baxmayaraq ki, mən bunu o qədər də təqdir etmirəm.

Hesab edirəm ki, bütün hallarda əsas məqsəd gənclərin, məktəb məzunlarının bilik və bacarıqlarının qiymətləndirilməsi prosesini daha da təkmilləşdirmək, asanlaşdırmaq və şəffaf etməkdir. Bu mənada hələ ki, 2019-cu ildə tətbiqi nəzərdə tutulan tam (11 illik) orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanlarının, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbul imtahanlarının yeni modeli üzərində səylərimizi cəmləşdirməli və ümumiləşdirməli, müəyyən hazırlıq işlərindən sonra tədricən buraxılış və qəbul imtahanlarının birləşdirilməsi əsasında təkpilləli vahid imtahan sisteminə keçməliyik..

Təhsildə hər hansı bir yenilik və dəyişiklik qaçılmazdır. Bununla belə Nazir Mikayıl Cabbarovun təbirincə desək "Ümumiyyətlə, təhsildə sıçrayışlar olmur, asta irəliləyiş və vektor olur.”

Nadir İsrafilov