10-cu sinif tarix dərsliyi plagiatdırmı? - Müəllifdən cavab

Təhsil eksperti, tarixçi Kamran Əsədov Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinif şagirdləri üçün Tarix dərsliyi layihəsi hazırlayıb. Dərslik yeni kurikulum standartlarına uyğun tərtib olunub. Bəzi tarixçilər Tarix dərsliyinin plagiat olmağı ilə bağlı fikirlər səsləndiriblər.

Bununla bağlı A24.Az-a açıqlama verən təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edib ki, səslənilən fikirlər olduqca gülüncdür.

"Həmmüəllifi olduğum Azərbaycan tarixi 10-cu siniflər üçün dərslik layihəsinin xeyli hissəsinin(!!!), materialların oğurluq (plagiat) olması haqqında uzun müddətdir ki, tarix, elm, təhsil sahəsində olsam da, nə adlarını nə də fəaliyyətini görüb eşitmədiyim bəzi tarixçilər irad bildirir. Gülməlisi odur ki, onlar dərslik qalıb kənarda, mənim haqqımda öz ağılları ilə əsası olmayan araşdırma aparıb fikir bildirirlər. Bu da onların qərəzli, savadsız olduqlarının bariz nümunəsidir. Əvvəla o tarixdən xəbəri olmayanlar üçün nəzərə çatdırmaq istəyirəm ki, dərslik layihəsinin xeyli hissəsində yox, cəmi bir neçə paraqrafda müəyyən uyğunluqlar var. Bu uyğunluqların da əsas səbəbi istifadə edilmiş tarixşünaslıq materiallarının eyni mənbədən götürülməsidir. İkincisi, həmin nəşrdə (2001) verilmiş material bütünlüklə Z.Bünyadovun 1989-cu ildə çap olunmuş (daha sonra 2007-ci ildə təkrar çap olunmuşdur) "Azərbaycan VII-IX əsrlərdə” adlı əsərindən köçürülmüş (bax. səh. 227-246) və bu mənbə dərsliyin sonunda göstərilməmişdir. Həmin dərslikdəki IX-XI əsr Azərbaycan dövlətlərimizlə bağlı digər mövzular (Salarilər dövləti, Rəvvadilər dövləti, Şəddadilər dövləti, qismən Şirvanşahlar dövləti) haqqında da bunları söyləmək olar. Daha dəqiq desək, həmin mövzuların (o cümlədən, hazırkı layihəyə daxil edilmiş) bir əsas mənbəyi vardır: M.X.Şərifli. IX əsrin ikinci yarısı-XI əsrlərdə Azərbaycan feodal dövlətləri. Bakı, "Elm” nəşriyyatı, 1978, 344 səh. M. Şəriflinin Orta əsr mənbələrini, özündən əvvəlki tədqiqatçıların əsərlərini araşdıraraq bu fundamental əsəri ərsəyə gətirmiş (əsər bu yaxınlarda təkrar nəşr edilib), sonralar isə bu dövrə müraciət edən hər kəs birbaşa və ya dolayısı yolla həmin tədqiqatdan istifadə edib (akademik Z.Bünyadovun yuxarıda göstərilən əsərində Sacilər dövləti mövzusu, AMEA Tarix institutu tərəfindən nəşr olunan və akademik N.Vəlixanlının müəllif olduğu VII cildlik Azərbaycan tarixinin II cildində təqdim olunan IX-XI əsr dövlətlərimizlə bağlı mövzular, ayrı-ayrı ali məktəblərin çap etdirdiyi "Azərbaycan tarixi” kitablarda bəhs olunan mövzular məhz M.Şəriflidən götürülmüşdür). 2001-ci ildə nəşr olunan Azərbaycan tarixi dərsliyindən fərqli olaraq hazırkı layihədə istifadə edilən mənbələr, əsərlər göstərilib. Onu da qeyd etməyi özümüzə borc bilirik ki, son 15-20 il ərzində Azərbaycan məktəblərində tədris olunan Ümumi tarix dərsliklərindəki materialların mühüm bir hissəsi keçmiş sovet dərsliklərindən (Korovkin, Agibalova və b. müəllif olduqları) köçürülmədir. Həmin dərsliklərin müəllifləri nəşr etdirdikləri dərsliklərə bu köçürdükləri elmi əsərlərin adını belə dərsliklərə əlavə etməmiş, rus-sovet alimlərinin fikirlərini oğurlayıb öz beyinlərinin məhsulu kimi təqdim ediblər”.

Ekspert qeyd edir ki, Təhsil Nazirliyinin dərsliklərin qiymətləndirilməsi üzrə ekspertlərin tövsiyələrindən fərqli olaraq saytlarda həmmüəllifi olduğu dərsliyə irad adlandırılan rəydə dərslik layihəsi müəlliflərinə iradlar tutulur. "İradların tutulmasına baxmayaraq, hazırki layihəyə özünü tarixçi adlandırıb bizi itiham edənlərin kitaba yardım edəcək ciddi təklifləri verilməyib. Verdikləri təkliflər ibtidai sinif səviyyəsindən də aşağı səviyyədədir və demək olar ki, heç biri qəbul edilməyib. Əksinə dərslik layihəsi hər vəchlə aşağılanmış, beləliklə nəinki müəlliflərin, eyni zamanda onu qiymətləndirən Təhsil Nazirliyi ekspertlərinin, TQDK-nın (indiki DİM) əməkdaşlarının zəhməti yumşaq desək, şübhə altına alınıb. Müəlliflər 10-cu siniflər üçün hazırlanmış Ümumi tarix dərslik layihəsinin geniş ictimai müzakirəyə çıxardığına görə, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinə minnətdarlığını bildirir. Müzakirələr zamanı respublikamızın qabaqcıl pedaqoji işçiləri tərəfindən qeyd edilən dəyərli rəy və təkliflər dərslik layihəsinin daha da təkmilləşdirilməsinə yardımçı olub. Müəlliflər həm də Təhsil Nazirliyinin dərslik layihələrinin qiymətləndirilməsi üçün AMEA-nım müvafiq insitutlarına göndərilməsini alqışlayr, gələcəkdə də bu tendensiyanın davam etdirilməsini arzulayır. Lakin xahiş olunur ki, AMEA-nın institutlarında yaradılmış qiymətləndirmə üzrə işçi qrupu üzvlərinin həmin ildə tenderə çıxarılmış dərslik layihələrininin yazılmasında iştirak edib – etməmələri də diqqət mərkəzində saxlanılsın.

Sonda bərbad vəziyyətdə tenderə kitab təqdim edib, biabırcasına məğlub olanlara tövsiyə edirəm ki, məğlubiyyəti də bacarmaq lazımdır. Şou-biznes adamları kimi heç bir əsası olmayan qalmaqal yaratmaqdansa, gedib tarix oxusunlar, kurikulumu mənimsəsinlər və növbəti dərslik tenderlərinə qatılsınlar”.