Na­dir İs­ra­fi­lov: "Dərslik yaz­maq sa­hə­sin­də­ki təc­rü­bə­siz­lik nə­ti­cə­sin­də bu prob­lem ya­ra­nıb"

Azər­bay­can müs­tə­qil­lik əl­də et­dik­dən son­ra, bü­tün sa­hə­lər­də ol­du­ğu ki­mi, dərslik si­ya­sə­ti sa­hə­sin­də nə­zə­rə­çar­pa­caq də­rə­cə­də ye­ni­lik­lər baş ver­di. Ye­ni­lik göz­lə­ni­lən tə­bii bir pro­ses­dir. Azər­bay­can təh­si­li­nin Bo­lo­ni­ya sis­te­mi­nə in­teq­ra­si­ya­sı nə­ti­cə­sin­də or­ta mək­təb təh­si­li ku­ri­ku­lum pil­lə­si­nə qə­dəm qoy­du. Ar­tıq 10 il­dən yu­xa­rı­dır or­ta mək­təb­lər­də dərslər ku­ri­ku­lum sis­te­mi­nə uy­ğun ke­çi­ri­lir. Or­ta mək­təb dərslik­lə­ri­nin də bu is­ti­qa­mət­də ha­zır­lan­ma­sı mə­sə­lə­si gün­də­mə gəl­di.

Son il­lər ya­ra­dı­lan dərslik­lər va­li­deynlə­ri və mü­tə­xəs­sis­lə­ri qa­ne et­mir. Mü­tə­xəs­sis­lər qeyd edir ki, dərslik­lə­rin di­li həd­dən ar­tıq ağır­dır, çə­tin­dir, möv­zu­lar ara­sın­da ra­bi­tə yox­dur. İb­ti­dai si­nif dərslik­lə­ri­nə elə möv­zu­lar sa­lı­nıb ki, on­la­rın di­li, məz­mu­nu uşaq­la­rın an­la­ya­ca­ğı sə­viy­yə­də de­yil. Çün­ki is­ti­fa­də edi­lən söz­lər, tək­lif edi­lən möv­zu­lar mü­tə­xəs­sis­lə­rin ək­sə­riy­yə­ti­ni qa­ne et­mir. Bi­li­rik ki, bu ba­rə­də mət­bu­at­da, so­si­al şə­bə­kə­lər­də da­vam­lı ola­raq mü­za­ki­rə­lər, fi­kir mü­ba­di­lə­lə­ri apa­rı­lır. Va­li­deynlər, yu­xa­rı si­nif şa­girdlə­ri na­ra­zı­lıq edir­lər ki, dərslik­lə­rin di­li çox za­man qav­ra­nıl­mır. Aşa­ğı si­nif dərslik­lə­ri­nə elə söz­lər sa­lı­nıb ki, onu nə­in­ki şa­gird, heç ali təh­sil­li, sa­vad­lı va­li­deyn an­la­ya bil­mir. Dərslik si­ya­sə­ti pri­o­ri­tet is­ti­qa­mət­lər­dən bi­ri ol­du­ğu üçün, da­ha çox həs­sas­lıq, diq­qət tə­ləb edir. Mü­tə­xəs­sis­lər qeyd edir ki, dərsli­yi da­ha sa­də, an­la­şı­lan dil­də yaz­maq da­ha uy­ğun olar­dı.

Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, Təh­sil Na­zir­li­yi də­fə­lər­lə mə­sə­lə ilə bağ­lı fi­kir­lər bil­di­rib, am­ma bu­nun­la be­lə, ye­nə bu sa­hə­də prob­lem­lər qal­maq­da­dır. Qeyd edək ki, bir müd­dət əv­vəl təh­sil na­zi­ri Mi­ka­yıl Cab­ba­rov dərslik­lə­rin na­zir­li­yin diq­qə­tin­də ol­du­ğu­nu açıq­la­mış­dı: "Ümu­mi­lik­də, təh­si­lin məz­mu­nu­nun tək­mil­ləş­di­ril­mə­si qar­şı­da du­ran əsas mə­sə­lə­dir. Bu ba­xım­dan dərslik­lə­rin məz­mu­nu da­im Təh­sil Na­zir­li­yi­nin diq­qət mər­kə­zin­də­dir. Bir çox hal­lar­da dərslik­lə­rin key­fiy­yə­ti ba­rə­də irə­li sü­rü­lən fi­kir­lər haq­lı ola­raq işıq­lan­dı­rı­lır və ic­ti­mai mü­za­ki­rə­lə­rə sə­bəb olur. Tək­lif edər­dim ki, na­zir­li­yin mü­ra­ci­ə­ti əsa­sın­da AMEA-nın alim­lə­ri də bu mü­za­ki­rə­lər­də iş­ti­rak et­sin­lər və biz on­la­rı vax­tın­da, yə­ni dərslik çap olun­ma­mış­dan əv­vəl nə­zə­rə ala bi­lək".

Mü­tə­xəs­sis qeyd et­di ki, ha­zır­da dərslik­lə­rin ha­zır­lan­ma­sı döv­lət tə­rə­fin­dən nəş­riy­yat­la­ra hə­va­lə edi­lib, nəş­riy­yat­lar da dərslik­lər­lə bağ­lı ten­der elan edir və se­çi­lən və­sa­i­ti dərslik ki­mi çap edir: "Dərslik­lə­rin ha­zır­lan­ma­sı Təh­sil Na­zir­li­yi­nin ta­be­li­yin­dən çı­xa­rı­la­raq nəş­riy­yat­la­ra ve­ril­di. On­lar da ten­der­lər va­si­tə­si­lə dərslik­lər çap edir­lər. İs­tə­ni­lən və­tən­daş gə­lib ten­de­rə qa­tı­lır və mü­sa­bi­qə­də iş­ti­rak edə­rək qa­lib ola bi­lər. Ona gö­rə də ten­der ke­çi­ril­mə­si sa­hə­sin­də təc­rü­bə­siz­lik və s. ki­mi hal­lar dərslik­lər­də­ki ne­qa­tiv­lə­rə yol açır. Bu da dərslik­lə­rin di­lin­də, üs­lu­bun­da prob­lem­lər ya­ra­dır. Şüb­hə­siz ki, uzun il­lər­dir dərslik­lər­lə bağ­lı nə­in­ki ekspertlər, mü­tə­xəs­sis­lər, hət­ta va­li­deyn və şa­girdlər tə­rə­fin­dən mü­əy­yən səhvlər tu­tu­lur, nöq­san­lar səs­lən­di­ri­lir. So­si­al şə­bə­kə­lər­də bu ba­rə­də pay­la­şım­lar edi­lir. Dərslik mə­sə­lə­sin­də di­gər prob­lem­lər­dən bi­ri mətnlə­rə jar­qon söz­lə­rin sa­lın­ma­sı­dır. Dərslik­lər­də kü­çə söz­lə­ri­nin, uşa­ğa aid ol­ma­yan ifa­də­lə­rin ol­ma­sı ki­mi mə­sə­lə­lər də­fə­lər­lə gün­də­mə gə­ti­ri­lib".

N.İs­ra­fi­lov bil­dir­di ki, ar­tıq 25 il­dən çox­dur döv­lə­ti­miz müs­tə­qil­dir, bu il­lər ər­zin­də dərslik­lə­rin sağ­lam­laş­dı­rıl­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də çox iş­lər gör­mək olar­dı, la­kin gö­rə bil­mə­mi­şik.

Ekspert qeyd et­di ki, mü­əl­lif­lər dərslik­lə­ri ic­ti­mai əsas­lar­la yaz­dı­ğı üçün on­la­ra və­sa­it ay­rıl­mır. N.İs­ra­fi­lo­vun söz­lə­ri­nə gö­rə, dərslik­lə­rin ya­zıl­ma­sı­na ma­liy­yə və­sa­i­ti ve­ril­mə­di­yi üçün, dərslik mü­əl­lif­lə­ri­nin sti­mu­lu yox­dur: "Ona gö­rə də ha­zır­da Təh­sil Na­zir­li­yi dərslik mü­əl­lif­lə­ri­nin mad­di cə­hət­dən sti­mul­laş­dı­rıl­ma­sı üçün Na­zir­lər Ka­bi­ne­ti­nə tək­lif­lər ve­rib".