Xəbərlər
11 fevral 2017
4 027
Nadir İsrafilov: "Dərslik yazmaq sahəsindəki təcrübəsizlik nəticəsində bu problem yaranıb"
Təhsil sistemində dərslik siyasəti Azərbaycan dövlətinin strateji fəaliyyət sahəsinə daxil olan əsas istiqamətlərdən biridir. Orta ümumtəhsil məktəbləri üçün hazırlanan dərslik vəsaitləri burada ön xətlərdən birini təşkil edir.
Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra, bütün sahələrdə olduğu kimi, dərslik siyasəti sahəsində nəzərəçarpacaq dərəcədə yeniliklər baş verdi. Yenilik gözlənilən təbii bir prosesdir. Azərbaycan təhsilinin Boloniya sisteminə inteqrasiyası nəticəsində orta məktəb təhsili kurikulum pilləsinə qədəm qoydu. Artıq 10 ildən yuxarıdır orta məktəblərdə dərslər kurikulum sisteminə uyğun keçirilir. Orta məktəb dərsliklərinin də bu istiqamətdə hazırlanması məsələsi gündəmə gəldi.
Son illər yaradılan dərsliklər valideynləri və mütəxəssisləri qane etmir. Mütəxəssislər qeyd edir ki, dərsliklərin dili həddən artıq ağırdır, çətindir, mövzular arasında rabitə yoxdur. İbtidai sinif dərsliklərinə elə mövzular salınıb ki, onların dili, məzmunu uşaqların anlayacağı səviyyədə deyil. Çünki istifadə edilən sözlər, təklif edilən mövzular mütəxəssislərin əksəriyyətini qane etmir. Bilirik ki, bu barədə mətbuatda, sosial şəbəkələrdə davamlı olaraq müzakirələr, fikir mübadilələri aparılır. Valideynlər, yuxarı sinif şagirdləri narazılıq edirlər ki, dərsliklərin dili çox zaman qavranılmır. Aşağı sinif dərsliklərinə elə sözlər salınıb ki, onu nəinki şagird, heç ali təhsilli, savadlı valideyn anlaya bilmir. Dərslik siyasəti prioritet istiqamətlərdən biri olduğu üçün, daha çox həssaslıq, diqqət tələb edir. Mütəxəssislər qeyd edir ki, dərsliyi daha sadə, anlaşılan dildə yazmaq daha uyğun olardı.
Məlum olduğu kimi, Təhsil Nazirliyi dəfələrlə məsələ ilə bağlı fikirlər bildirib, amma bununla belə, yenə bu sahədə problemlər qalmaqdadır. Qeyd edək ki, bir müddət əvvəl təhsil naziri Mikayıl Cabbarov dərsliklərin nazirliyin diqqətində olduğunu açıqlamışdı: "Ümumilikdə, təhsilin məzmununun təkmilləşdirilməsi qarşıda duran əsas məsələdir. Bu baxımdan dərsliklərin məzmunu daim Təhsil Nazirliyinin diqqət mərkəzindədir. Bir çox hallarda dərsliklərin keyfiyyəti barədə irəli sürülən fikirlər haqlı olaraq işıqlandırılır və ictimai müzakirələrə səbəb olur. Təklif edərdim ki, nazirliyin müraciəti əsasında AMEA-nın alimləri də bu müzakirələrdə iştirak etsinlər və biz onları vaxtında, yəni dərslik çap olunmamışdan əvvəl nəzərə ala bilək".
Aztehsil.com xəbər verir ki, təhsil eksperti Nadir İsrafilov "Bakı-Xəbər" açıqlamasında problemə köklü yanaşdı. O qeyd etdi ki, peşəkar dərslik yazanların bu sahədən nisbətən uzaq düşməsi problemin həllinin qarşısını alır: "Bilirsiniz ki, ölkəmiz müstəqillik əldə edənə qədər dərsliklər əsasən Moskvada hazırlanırdı. Riyaziyyat, kimya, biologiya, fizika kimi fənlər tərcümə olunurdu. Ancaq Azərbaycan dili, ədəbiyyat, Azərbaycan tarixi və sair fənlər isə o dərsliklərin dilinə, üslubuna uyğunlaşdırılaraq burada hazırlanırdı. Müstəqillik illərində isə biz bütün sahələrdə öz dərsliklərimizi yaratdıq. Şübhəsiz ki, bizim dərslik hazırlamaq sahəsində elə də təcrübəmiz yox idi. Bizim o müvafiq dərsliklərimiz ki, var idi, onları tanınmış mütəxəssislər yazırdı. Təhsil Nazirliyinin nəzdində Azərbaycan Tədqiqat Pedaqoji İnstitutu var idi, bu işdə onların əməkdaşları, ali məktəbin professorları da iştirak edirdi. Yəni onlar bu prosesə qoşulurdu".
Mütəxəssis qeyd etdi ki, hazırda dərsliklərin hazırlanması dövlət tərəfindən nəşriyyatlara həvalə edilib, nəşriyyatlar da dərsliklərlə bağlı tender elan edir və seçilən vəsaiti dərslik kimi çap edir: "Dərsliklərin hazırlanması Təhsil Nazirliyinin tabeliyindən çıxarılaraq nəşriyyatlara verildi. Onlar da tenderlər vasitəsilə dərsliklər çap edirlər. İstənilən vətəndaş gəlib tenderə qatılır və müsabiqədə iştirak edərək qalib ola bilər. Ona görə də tender keçirilməsi sahəsində təcrübəsizlik və s. kimi hallar dərsliklərdəki neqativlərə yol açır. Bu da dərsliklərin dilində, üslubunda problemlər yaradır. Şübhəsiz ki, uzun illərdir dərsliklərlə bağlı nəinki ekspertlər, mütəxəssislər, hətta valideyn və şagirdlər tərəfindən müəyyən səhvlər tutulur, nöqsanlar səsləndirilir. Sosial şəbəkələrdə bu barədə paylaşımlar edilir. Dərslik məsələsində digər problemlərdən biri mətnlərə jarqon sözlərin salınmasıdır. Dərsliklərdə küçə sözlərinin, uşağa aid olmayan ifadələrin olması kimi məsələlər dəfələrlə gündəmə gətirilib".
N.İsrafilov bildirdi ki, artıq 25 ildən çoxdur dövlətimiz müstəqildir, bu illər ərzində dərsliklərin sağlamlaşdırılması istiqamətində çox işlər görmək olardı, lakin görə bilməmişik.
Mütəxəssis qeyd edir ki, dərsliklərlə bağlı yaranan problem və narazılıqlar Təhsil Nazirliyinə də məlumdur. Onun sözlərinə görə, Prezident bu məsələni Dövlət İmtahan Mərkəzinə tapşırdı: "Dövlət İmtahan Mərkəzi də dərsliklərdəki nöqsanları aşkar etdi. Hazırda Təhsil Nazirliyinin rəhbərliyi bu istiqamətdə müəyyən işlər görür. Məsələn, Dərslikləri Qiymətləndirmə Şurasının tərkibi müsabiqə yolu ilə seçilir. Deyək ki, Təhsil Problemləri İnstitutunda xüsusi Dərslik-tədris vəsaitləri şöbəsi yaradılıb. Hazırda sayt yaradılıb və dərsliklər çapa getməmişdən əvvəl ictimai müzakirəyə verilir. İndi bir neçə dərslik saytda müzakirədədir. İstənilən vətəndaş həm dərsliklə tanış olur və şərh yerinə qeydlərini edə bilir. Sözümün canı odur ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən işlər başlanıb. Hesab edirəm ki, bunun nəticəsində növbəti illərdə hazırlanan dərsliklərdə o nöqsanlar təkrarlanmayacaq.
Dərsliklərin dili ağırdır və s. Götürək elə Azərbaycan tarixi dərsliyini. Nə qədər deyilib, nə qədər yazılıb, lazımsız, ikinci, üçüncü dərəcəli materiallar və s. verilib. Bəzən ali məktəb dərsliyi orta məktəb dərsliyində təkrarlanır, sadəcə ixtisar olunur. Yaxud bakalavr dərslikləri ilə magistr dərsliklərinin elə bir fərqi yoxdur. Yenə də təkrar edirəm ki, dərslik yazmaq sahəsində təcrübəsizlik nəticəsində bu problem yaranıb. Bir məsələni də əlavə edim, bəzən elə olur ki, tenderə cəmi bir dərslik təqdim edilir. Bu halda, istəsək də, istəməsək də, keyfiyyətindən asılı olmayaraq, həmin dərslik qalib seçilir. Ona görə də Təhsil Nazirliyi əlavə bir komissiya yaradıb. Yəni tenderə yalnız bir dərslik təqdim edilsə, nazirliyin əlavə yaradılan komissiyası tərəfindən hazırlanan dərslik çap oluna bilər".
Ekspert qeyd etdi ki, müəlliflər dərslikləri ictimai əsaslarla yazdığı üçün onlara vəsait ayrılmır. N.İsrafilovun sözlərinə görə, dərsliklərin yazılmasına maliyyə vəsaiti verilmədiyi üçün, dərslik müəlliflərinin stimulu yoxdur: "Ona görə də hazırda Təhsil Nazirliyi dərslik müəlliflərinin maddi cəhətdən stimullaşdırılması üçün Nazirlər Kabinetinə təkliflər verib".
