Məktəb direktoru və digər rəhbərlər tərəfindən sinif rəhbərinə münasibət göstərilmirsə....

Sinif rəhbəri sinfin baş tərbiyəçisidir.

Bəri başdan qeyd edək ki, məktəb üçün direktor(müdir) nə deməkdirsə, sinif üçündə sinif rəhbəri odur. Başqa sözlə, sinif rəhbəri sinfin direktorudur ( müdiridir).

Əgər məktəb direktoru və məktəbin digər rəhbərləri tərəfindən sinif rəhbərinə bu münasibət göstərilmirsə, demək həmin məktəbdə sinif rəhbəri doğrudanda yuxarda qeyd edilən işgəncə və əlavə yükdən başqa heç bir şey deyildir.Çünki uzun illərin müşahidələri və təcrübəsi göstərir ki, sinif rəhbəri başçılıq etdiyi sinifdə təkcə məktəbin direktorunun ( müdirini) yox, həmdə onun özünə aid vəzifələrini paylaşdığı müavinlərini də təmsil edir.

Burada dövrəyə müavinləır və diğər məktəb rəhbərləri də girdiyi üçün sözlərimizi izah etməyə məcburuq.Bəli, sinif rəhbəri rəhbəri olduğu sinifdə təkcə direktoru yox, onun müavinlərini də təmsil edir. Çünki direktor müavinləri əslində direktorun çox sayda vəzifələrini paylaşan və onun adından rəhbərlik fəaliyyəti göstərən şəxslərdir.Məktəb isə siniflərdən ibarətdir. Siniflər olmasa, məktəb olmaz.Buna görə də sinif rəhbəri sinfin həm direktoru, həm də müavinləridir. Üstəlikdə psixoloqu və sosioloqudur, kitabxanaçısıdır, laborantıdır, metodistidir və s.Beləliklə sinif rəhbəri:

•Məktəb müdiri məktəbin qarşısına qoyulan ( təlim və tərbiyyə etmək, vətəndaş yetişdirmək) vəzifələri yerinə yetirməyə, onları təşkil və təmin edən məsul şəxs olduğu üçün:

•Sinif rəhbəri də sinifdə ona həvalə edilən şagirdlərə təlim vəv tərbiyyə vermək, onları insan və vətəndaş kimi yetişdirməyi təşkil və təmin edən məsul şəxsdir.

Deməli, təlimdən də, tərbiyyədəndə məsuldur.

Məsələ bu qədər ciddidir. Ona görə də həm məktəb rəhbərləri, həm də sinif rəhbəri olan müəllim öz vəzifələrinə bir daha baxmalı və onları fəaliyyətində əsas götürməlidir.Bu vəzifəlıərin ən başlıcaları aşağıdakılardır:

1.Sinifdə tədris işinə nəzarət və rəhbərlik etmək.

2.Sinifdə tərbiyyə işini həyata keçirmək və onun tədrislə əlaqələndirmək.

3.Bu işləri müvəffəqiyyətlə həyata keçirə bilmək üçün ailə və ictimaiyyəti işə cəlb etmək.

Bunun üçün o:

•Sinfi təşkil edən şagirdlərlə;

•Sinifdə tədris edən fənn müəllimləri ilə;

•Şagirdlərin valideynlıri ilə;

•Şagirdə təsir edən digər ( sinifdən xaric və məktəbdənkənar) şəxs və müssisələrlə əlaqə saxlayır.

Yuxarıdakı dislokasiyadan da göründüyü kimi, sinif rəhbərinin vəzifələri və bu vəzifələrin icrası ilə bağlı olan fəaliyyətləri iki xətt üzrə inkişaf edir:

a)Sinfə kollektiv rəhbərlik və idarəetmə.

b)Şagirdlərə fərdi yanaşmaqla rəhbərlik və idarəetmə.

Sinif rəhbəri sinfə kollektiv rəhbərliyi demokratik əsaslarla həyata keçirir.Bunun üçün onun aşağıdakı vasitələri vardır:

1.Sinif şagird təşkilatı (sinif iclasları)

2.Sinif valideyn iclasları

3.Sinif pedaqoji şurası

"Sinif pedaqoji şurası” nə deməkdir? deyə sual verməyə tələsmiyin.Bu barədə aşağıda ətraflı danışacağıq.İndi isə diqqətimizi dağıtmadan sinfə rəhbərliyin ikinci formasına baxaq.

Sinfə fərdi rəhbərlik isə daha çətindir.Bunu o,

1.Hər bir şagirdə özünü ifadə edə bilməsi üçün bir vəzifə verərək:

2.Hər bir şagirdlə təkbətək görüşərək və işləyərək həyata keçirir.

Əlbəttə pedoqoqlar etiraz edərək daha mühüm olan üşüncü formanıda – ictimai nəzarəti də xatırlada bilərlər.Lakin belə bir iddia olmasın deyə bəri başdan qeyd edirik ki, "ictimai nəzarət” adından da göründüyü kimi rəhbərlik forması deyil, nəzarət formasıdır və sinif rəhbəri bu formanın tətbiq edilməsi qayğısına qalmalıdır.

İndi isə geri qayıdaq və məktəbə kollektiv rəhbərliyin vasitələrini gözdən keçirək.bunlar əsasən aşağıdakılardır:

a)Ayda bir dəfə keçirilən ümumi yığınacaqlar ( iclaslar).

Bunda məqsəd aşağıdakılardan ibarətdir.

1.Şagirdləri təşkilatlandırmaq.

2.Onların şəxsiyyət qazanmasına nail olmaq.

Şagirdləri təşkilatlandırmaq insana aid olan əsas xüsusiyyəti insanın sosial varlıq olmasını unutmamaq, bu vəzifələrlə onu ictimai varlıq olmağa hazırlamaq deməkdir.Buna görə də ümumi yığıncaqlarda sinif rəhbərinin ən ümdə məqsədi və vəzifəsi bu olmalı deyildirmi?

Bununla yanaşı demokratik institutların təsis edilməsi və işlədilməsi şagirdlərin təşkilatlanmasında deyil, harada tətbiq ediləcəkdir?

Məsələn, götürək sinif nümayəndəsi seşkilərini.Biz sinif nümayəndəsini seçmirik, sinif şagirdlərinə onu seçmək hüququ vermirik, totalitar rejimlərdə olduğu kimi yuxarıdan təyin edirik.İndi özününz deyin, bizim təyin etdiyimiz sinif nümayəndəsinin kollektiv arasında hansı nüfuzu olacaqdır? Biz bu işi sinif nümayəndələri vəzifəsinə ( və ya hər hansı bir vəzifəyə) namizədlər göstərilməsini sinfin öhdəsinə buraxsaq nə olar?

Ən azı bunlar olar:

•Sinif nümayəndəliyi vəzifəsinə namizədlər bu vəzifənin nə demək olduğunu düşünməyə məcbur olarlar;

•Bu vəzifə onlara verildiyi halda onu yerinə yetirmək üçün nə etməli olacaqları barədə düşünərlər və sinif qarşısında çixiş edərlər;

•Sinfin ondan nə tələb etdiyini öyrənmiş olarlar;

•Bu vəzivənin onların "boyuna” gen və ya dar olduqlarını anlayarlar;

•Kollektiv tezliklə düzgün qərar verib vermədiyinin fərqinə varar və s. və i.a.

Beləliklə də biz insana insan olmağı, onun haqq və hüquqlarını, vəzifə və məsuliyyətlərini öyrətmiş olarıq.

İndi isə ikinci məsələyə baxaq.

Sinif rəhbərlərinin nəzərinə çatdırmaq isdəyirik ki, şagirdləri təşkilatlandırmaq sinif jurnalının arxa səhifələrində (elektron məktəb sistemində isə müvafiq səhifəd) şagirdlərə verilən ictimai tapşırıqları qeyd etməkdən ibarət deyildir, əksinə, onlara şəxsiyyət qazandırmaq üçün sinif rəhbərinin uzun müddətli müşahidələrinin, şagirdə fərdi yanaşmasının, onun istedad, qabiliyyət və maraqlarını kəşf etməsinin və ailəsi ilə əlaqəsinin nəticəsində ona verilən xüsusi vəzifədir.

Nəzərə alsaq ki, məktəb yalnız şagirdin beyninə elmi biliklərin və kəşflərin qısa icmalını yerləşdirən bir müəssisə yox, insan yetişdirən, insana şəxsiyyət qazandıran bir müəssisədir. O zaman şagirdə belə bir vəzifə verilmədiyi təqdirdə onun hansı hallara düşdüyünü təsəvvür etmək çoxda çətin olmamalıdır.

Sinif rəhbəri unutmamalıdır ki, onun obyekti hər gün deyil, hər an inkişaf edən, böyüyən, formalaşan bir canlıdır, həm də şüur və ağıl, iradə və qəlb sahibi bir varlıqdır. O, tarixi və ya coğrafiyanı, kimyanı və ya fizikanı, riyaziyyatı və ana dilini çoxda yaxşı bilməyə bilər, hətta bunların heç birini qavramaya da bilər, amma bütün bunlar müəllimə və sinif rəhbərinə həmin fərdi silib bir kınara atmaq hüququ vermir, əksinə, ona bir faydalı insan kimi yetişdirmək vəzifəsi və məsuliyyəti yükləyir. Buna görə də sinif rəhbəri şagirdə onun maraq, istedad və qabiliyyətinə uyğun olan bir vəzifə verməklə və bu vəzifəni təqib etməklə ona şəxsiyyət qazandıra biləcəyini unutmamalıdır.

b) Həftədə bir dəfə keçirilən cari yığıncaqlar (iclaslar).

Bunda məqsəd isə:

1.Şagirdlərin fəallığını artırmaqdan;

2.Onlarda məsuliyyət hissi tərbiyyə e\tməkdən ibarətdir.

Əlbəttə, sinif rəhbəri aylıq iclaslarda verdiyi vızifılərin hesabını soruşmalıdır.Yoxsa şagirdlərin onlara verilən vəzifələrə marağı sönər.Məsuliyyət hissi tərbiyyəsi aşılana bilməz.Əksinə, məsuliyyət tərbiyyəsizliyi aşılanmış olar.